Jutro będzie nasze

00:00:00: [muzyka]

00:00:04: Nikt nas nie pytał, ale i tak się wypowiemy.

00:00:06: Feministyczny podcast o kulturze, społeczeństwie i wszystkim, co nas zainteresuje.

00:00:11: Zapraszają, Kasia Hróbek.

00:00:13: I Agnieszka Szczepanek.

00:00:14: [muzyka]

00:00:24: Dzień dobry, dzień dobry. Drogie słuchaczki, drodzy słuchacze.

00:00:27: Witamy Was w kolejnym odcinku naszego podcastu.

00:00:31: I jak każdy odcinek, który zaraz poczynamia, to muszę odpowiedzieć od tego, że jest on bardzo wyjątkowy.

00:00:37: Ale dzisiaj rzeczywiście jest wyjątkowy, ponieważ jesteście...

00:00:40: Jak zawsze.

00:00:41: Jak zawsze.

00:00:41: Bo dzisiaj będziemy opowiadać Wam o filmie, o którym jest bardzo głośno, który wchodzi na ekran KIN.

00:00:48: I będziemy o tym opowiadać z naszą wspaniałą gościnią, której jeszcze nie miałśmy przyjemności gości w naszym podcastie.

00:00:54: Więc jest to nowa osoba na naszym pokładzie i jest z nami Agnieszka Jankowiak-Maj.

00:00:59: Dzień dobry Agnieszko.

00:01:01: Dzień dobry, bardzo się cieszę.

00:01:02: Super, my też się bardzo cieszymy.

00:01:04: Z Agnieszką już udało nam się współpracować przy okazji projektu Poznania Anki, ale nie było on na antenie.

00:01:10: Więc cieszymy się, że Agnieszka w końcu dołączyła tutaj do grona naszych gościń.

00:01:15: I Agnieszkę możecie znać w sieci Jakobatka Odchisty.

00:01:19: Agnieszka jest też nauczycielką, feministką.

00:01:21: Jest też wiceprezeską fundacji Muzeum Historii Kobiec i Starcz.

00:01:27: Jakbyśmy miały wymienić wszystkie inicjatywy, które angażuje się Agnieszka, to ten podcast trzeba być 4 godziny, więc może wystarczy.

00:01:35: I byłby trudny.

00:01:36: No właśnie, byłby bardzo ciekawe, bo Agnieszka robi superciekawne rzeczy.

00:01:40: I jest po prostu mądrą babką, dlatego jest w naszym podcastie, jak we wszelką zgasą.

00:01:46: No i rozmawiamy o filmie, którego dystrybutorem jest Gutek Film, który zaprosił nas po raz kolejny do współpracy.

00:01:55: Jak wiecie, Gutek po prostu dystrybuje dobre filmy, więc my oczywiście nie odmówiłyśmy tej wspaniali współpracy.

00:02:01: Tym bardziej, że jest to chyba najbardziej feministyczny film, o którym będziemy dzisiaj rozmawiać dotychczas z Kasia.

00:02:07: Co chcesz?

00:02:08: No jest na wskorość feministyczny.

00:02:10: Tyż super, że to jest włoski film.

00:02:13: No tak, no bo ty masz w ogóle swoje powinowactwa z tym wszystkim, może tutaj zdradzisz swoje sekrety.

00:02:19: No, ja się zastanawiałam przez chwilę, czy ten film nie padłaby mi się tak bardzo, że po prostu mogłam się zanurzyć w tej włoszczyźnie jeszcze rzymskiej, więc no super.

00:02:29: Ale fajnie zobaczyć po prostu jakieś kinowiecie z poza tego głównego nurtu, że wszystko po angielsku.

00:02:36: Fajnie zobaczyć po prostu kino, jakieś, jakąś perspektywę z innego kraju.

00:02:40: I to jest fantastyczne.

00:02:42: Może ten disclaimer zrobimy jeszcze?

00:02:44: Tak, bardzo dobrze.

00:02:45: Bo boję się, że zapomnimy.

00:02:46: Słuchajcie, jeśli słyszeliście już o filmie, jutro będzie nasze po włosku "Cze encore a domani".

00:02:52: I chcecie na ten film iść do kin, to posłuchaj...

00:02:56: Povinniście.

00:02:57: A powinniście i powinniście.

00:02:59: To posłuchajcie sobie tej naszej rozmowy po sensie, bo bardzo wam nie chcemy robić spoilerów,

00:03:06: a żeby porozmawiać porządnie o tym filmie z naszą dzisiejszą wspaniałą gościną, to musimy zrobić spoilers.

00:03:12: Musimy, bo jest taki plot twist na samym końcu tego filmu, który przeważa o jakby całym ciężarze rozmowy,

00:03:21: którym będziemy tutaj was raczyć.

00:03:24: I dlatego myślę, że po obejrzeniu tego filmu też będziecie mieć bardzo dużą potrzebę wysłuchania rozmowy,

00:03:31: pomyślenia i skonfrontowania swoich myśli z tym, o czym my sobie tutaj porozmawiamy,

00:03:36: więc po prostu najlepiej zrobić to, czego to my zrobiłyśmy, czyli w ogóle nic nie wiedzieć o tym filmie.

00:03:41: Tak.

00:03:42: I dopiero potem odkrywać jego kolejne warstwy.

00:03:45: Tak.

00:03:46: No dobrze, więc powiedziałeśmy wszystko, co trzeba było, więc możemy wejśćmy do opowieści o filmie.

00:03:51: Dobrze.

00:03:52: Jak Ci się podobał Agnieszko film?

00:03:54: Jestem bardzo na świeżo, jeśli chodzi o moje emocje, bo oglądałam go dosłownie dzisiaj,

00:03:58: więc mam w głowie bardzo dużo myśli i cieszę się naprawdę, że taki film powstał.

00:04:04: To nie znaczy, że biorę go w 100% bezkrytycznie, bo co do niektórych wątków mam pewne...

00:04:09: Nawet nie wiem, czy to mi się nie podobało, jeszcze nie wiem.

00:04:12: Mam pewne wątpliwości, mieszane uczucia, od zachwytu do takiego znaku zapytania,

00:04:19: więc też myślę, że sprowokuję w gronie moich bliskich kobiet na pewno szereg dyskusji.

00:04:25: I też wiem, że Wy jesteście zachwycone, totalnie.

00:04:28: Więc też się tego świetnie słucha i fajnie rozmawiając, odkrywać jeszcze kolejne warstwy.

00:04:34: Natomiast to trzeba zobaczyć. Nie mam co do tego żadnych wątpliwości.

00:04:37: Ten film trzeba zobaczyć, trzeba go zobaczyć do końca.

00:04:40: "Płęta" sprawia, że naprawdę wychodzi się z kina z takim "wow", wielkim "wow" w głowie.

00:04:48: I nie chcemy Wam tego odebrać, tak?

00:04:51: Czyli idźcie, idźcie.

00:04:52: Idźcie do kina.

00:04:53: Reżyser Komies Paola Cortelezi i ona we Włoszech jest dosyć znaną postacią.

00:04:59: Z waską? Z komiczką.

00:05:00: Tak. I jest ukochaną komiczką, rozśmieszaw Łochów od lat.

00:05:04: Ma 50 lat i to jest jej reżyserski Debiut.

00:05:07: Ona wcześniej pisała różne scenariusze, paru reżyserów właśnie nagrało filmy na podstawie jej scenariuszy

00:05:14: i dojrzała do tego, żeby zrobić swój własny film i chciała go zrobić od A do Z po swojemu.

00:05:20: To jest super.

00:05:21: I chciała, mówi, że chciała zrobić film historyczny, ale współczesny.

00:05:26: I myślę, że to jej się totalnie udało zrobić.

00:05:29: O tak.

00:05:30: Że ten film jest o latach 40.

00:05:33: Jest o czasach powojennych, włoskich, gdzie była ogromna bieda wtedy i te powojenne trauma,

00:05:40: po prostu trauma na traumie i wszyscy poranieni.

00:05:45: I jest o tym ten film, a jednocześnie on porywa, jest w nim lekkość, jest w nim humor, jest w nim nadzieja.

00:05:54: Jest tam spacz też, prawda?

00:05:56: Też jest.

00:05:57: Jest w ogóle cała gama emocji, nie?

00:05:59: Ale dla mnie to, że on jest o tak trudnych rzeczach, a jest tam lekkość wpuszczona, to jest dla mnie to,

00:06:06: dlaczego ten film odniósł taki sukces.

00:06:09: A nie wiem, co Waszym zdaniem się do tego przyczynia bardziej.

00:06:13: Ja też myślę, że te kontrasty właśnie, być może to zjawisko, z którym właśnie ja mam takie trochę mieszane uczucia,

00:06:19: że to może być największą zaletą jednocześnie tego filmu, że jak mówimy o tym przypadku o przemocę domowej,

00:06:26: przede wszystkim o takim wątku kobiety zamkniętej w klatce, w potrzasku, to skonfrontowanie, to czy zestawienie tej sytuacji

00:06:37: właśnie z lekkością, z tańcem, z trochę forum muzykalową, trochę komediową, myślę, że jest bardzo unikatowe.

00:06:43: Ja się nie znam dobrze na historii kina, uwielbiam hobbystycznie sobie oglądać filmy, ale wiecie, nie mam też żadnego kierunkowego wykształcenia,

00:06:50: więc trudno mi jakoś tak profesjonalnie to ocenić, ale jako przeciętnej odbiórczyni, która lubi kino i lubi tematy feministyczne,

00:06:58: to myślę, że nie myślę, nigdy wcześniej nie widziałam czegoś takiego.

00:07:04: Myślę, że długo nie zobaczę.

00:07:06: Tak, najmłodsze, że właśnie to jest siła tego filmu i dla mnie największą siłą tego filmu jest to, że ja przez cały film

00:07:14: myślałam, że oglądam zupełnie historię o czymś innym.

00:07:17: O, to prawda.

00:07:18: I na koniec stwierdziłam, że oglądam zupełnie inny film i ten film zdodł wtedy mojej serce już na maksa, ponieważ ja mam taką swoją wewnętrzną misję

00:07:29: i przekonanie o tym, że kobiety współcześnie absolutnie nie znają historii ruchów feministycznego, nie wiedzą,

00:07:37: dlaczego tak ważne jest świętowanie naszych praw wyborczych, wykorzystanie z nich i tego, jak wiele jednak możemy robić,

00:07:44: mimo tego, że wciąż nam tego pełnego wachlarza równości brakuje, ale bez znajomości tych podstaw nie chceśmy w stanie tak naprawdę docenić

00:07:53: tego wszystkiego i bronić według mnie właśnie tego, co udało się wywalczyć.

00:07:57: I to jest właśnie dla mnie takie najpiękniejsze przesłanie tego filmu, chociaż ono jest smutne, że teraz wywalczone prawa nie znaczy, że są nam dane na zawsze.

00:08:07: I dla mnie to jest właśnie taka bardzo duża mobilizacyjna, po prostu duża mobilizacyjne doznanie związane z tym, że właśnie przez taką formę,

00:08:18: jak ten film jest zrobiony i że to jest takie doznanie filmowe, które trudno przełynąć do czegokolwiek innego,

00:08:24: że ten film po prostu przekracza w bardzo wielu aspektach różne formy, jeżeli chodzi o to, w jaki sposób nawet ta przemoc jest podana,

00:08:31: ale też ten twist na koniec, że cały czas myślę, że oglądasz historię miłosom, a to w ogóle nie jest historia miłosna,

00:08:37: to jest w ogóle miłość siostrzeństka, miłość do wolności, miłość do córki, miłość do kobiet i to jest w ogóle myślę coś absolutnie niesamowitego.

00:08:47: Ale myślisz też, że oglądasz historię miłosną, czyli że ta kobieta, którą bije mąż, że ona ucieknie do tej swojej platonicznej miłości,

00:09:02: do swojego kolegi, więc że to będzie jakaś historia o wyzwoleniu się z przemocowego małżeństwa, ale to też wciąż jest historia o wyzwoleniu się,

00:09:11: ale z tej opresji, że nie masz głosu, że nie masz prawa głosu.

00:09:17: No dobra, no to może to być niezrozumiałe, chociaż możliwe, że po tym, że zrobiłyśmy disclaimer słuchają nas już teraz tylko ci, którzy już widzieli film,

00:09:28: ale to w największym skrócie jest rok 1946, jest Rzym, jest rodzina biedna, jesteśmy po wojnie,

00:09:39: mąż pracuje, kobieta pracuje 10 razy, jego żona 10 razy ciężej, na 10 etatach.

00:09:47: - Ma na imiedelia. - Ma na imiedelia, opiekuje się swoim teściem, trójką dzieci, swoim mężem,

00:09:54: wyprawia wszystkich do pracy, do szkoły, idzie do jednej pracy do rywczej, potem idzie do kolejnej, potem jeszcze coś załatwia,

00:10:01: żeby jeszcze gdzieś tam uciłać jakieś dodatkowe grosze i wszyscy nią pomiatają, a mąż ją bije i jakby no koszmar.

00:10:13: - I zabieraje pieniądze, prawda? - Tak, no i mogłoby się wydawać, że to jest po prostu totalnie ciężka opowieść

00:10:21: i po prostu cięża pierwsze 10 minut sprawi, że nie będziemy mogli oglądać tego filmu,

00:10:26: a to wszystko mimo tego ciężarów jest podane w taki sposób, że oglądała trochę sensacyjny drama,

00:10:34: jakiś trochę codzienność, której towarzyszy, że idziesz za nią i w ogóle chcesz, żeby ona na maksa po prostu z tej jednej do drugiej pracy poszła,

00:10:42: żeby wywalczyła to, co swoje, że potem poszła i tą kolejną codzienność przezwyciężyła.

00:10:47: - I kibicujesz jej, tak. - I kibicujesz jej, tak.

00:10:50: - I to jest wspaniałe, bo ona jest mega sprawczą osobą. - Bardzo świadomą.

00:10:55: Tak, mimo tych wszystkich przeciwności, które ją spotykają, ona nie traci ducha, robi swoje, no i po prostu się nie poddaję.

00:11:05: I tu jest ta nadzieja, nie?

00:11:08: Może gdyby pozwoliła sobie na słabość, w którymkolwiek z tych momentów to chyba by się już nie pozbierała,

00:11:13: nie? To też dla mnie była taka bardzo gorska refleksja, że no, dzieją się na ekranach trudne rzeczy,

00:11:21: a Delia zawsze z uśmiechem mówi, że załatwiła sprawę, nie?

00:11:24: Po tym, jak udało się ochronić dzieci przed agresją jej męża,

00:11:29: bo ta agresja wzięła na siebie, nie? I dalej z uśmiechem uważa, że po prostu sprawa jest już załatwiona,

00:11:34: możemy ruszyć dalej. To jest straszne, straszne skonfrontować się z tym, oglądając takie sceny.

00:11:41: I mając świadomość, że wiecie, to tak trochę nadal przecież wygląda w różnych miejscach, nie?

00:11:46: Tak, no i myślę, że skoro już zaczęłyśmy o tej przemocy mówić, to powinny się chyba od razu ten temat,

00:11:52: takiego najbardziej kontrowersyjnego aspektu tego filmu poruszyć, bo no i to myślimy,

00:11:58: że oglądamy historię miłosną, potem okazuje się, że oglądamy historię emalcypacji taką pokrzepiającą

00:12:05: i w ogóle w totalnie taki nowatorski sposób opowiedzianą, ale też totalnie nowatorski sposób

00:12:12: jest też poprowadzona ta historia tej przemocy. Bo z jednej strony takie bardzo sztampowe jest to, w jaki sposób

00:12:20: inni reagują na te przemoc, czyli to, że te przemoc ci wszyscy sąsiedzi i te bliskie osoby widzą,

00:12:27: zdają sobie z niej sprawę i po prostu milczą. Słyszą jej od głosy, wiedzą doskonale co się dzieje

00:12:33: za tymi przysłowymi drzwiami i nikt nie reaguje, więc to w tym filmie jest oddane z taką po prostu totalną

00:12:41: codziennością i z tym, co niestety wszyscy gdzieś tam znamy czy to z opowieści czy z doświadczenia,

00:12:46: ale to w jaki sposób reżyserka chce nam pokazać te przemoc, no to to jest taki totalnie inny sposób,

00:12:54: ponieważ ona to pokazuje w formie takiego trochę tańca współczesnego, w takiej formie,

00:13:00: że tam po prostu nie ma też takiej formy dźwiękowej, jeżeli chodzi o te przemoc,

00:13:05: ona nie jest w ogóle z, nie ma tej krwi, nie ma takiego mocnego zderzenia z ciałem,

00:13:12: to wszystko jest w takiej bardzo lekkiej formie podane, taki po prostu tańc, który gdzieś tam się dzieje,

00:13:17: chociaż ona jest w tej jednej strony ten czas jest zadawany i nawet przecież sceną,

00:13:22: która otwiera ten film jest właśnie ten czas zadawany przez męża Deli, żeby od razu ustawić,

00:13:29: jak wygląda ta hierarchia w tym domu i że ona absolutnie nie ma prawa wypowiedzieć się i być w jakiejkolwiek sprawcze,

00:13:37: chociaż jak dowiadujemy się po kilkunastu minutach tego filmu, ona jest bardzo sprawcza i bardzo dobrze w tej takiej opresji nauczyła się funkcjonować.

00:13:46: No i właśnie z jednej strony to jest taki zarzut wobec tego filmu, że ta przemoc jest jakby zalegko potraktowana,

00:13:51: że jakby ten sposób opowiadania o przemocy, no nie do końca do niej przestaje,

00:13:56: że trochę może romantyzuje to podejście do tej przemocy, chociaż z drugiej strony,

00:14:01: no ja się trochę też w tym nie zgodzę, bo dla mnie to nie było ani ładne,

00:14:05: żeby, że ta przemoc była tak pokazana, ona po prostu to było zupełnie inne doznanie,

00:14:11: bo ta przemoc też w ogóle była pozbawiona tego dźwięku dla mnie, to było dla mnie takie bardzo porażające

00:14:16: i z drugiej strony co było dla mnie takie uderzające, o czym potem pomyślałam sobie,

00:14:21: kiedy czytałam jakieś tam wywiady z autorką, to ona powiedziała, że dla niej kluczowe w pokazaniu tej przemocy

00:14:28: było to, żeby oprawca, na którym jest mężczyzna, żeby on, jak będą ten film oglądać chłopcy i mężczyźni,

00:14:36: żeby to taniej nie mogli i nie chcieli się z nim utożsamiać, że ten mężczyzna ma być po prostu głupi,

00:14:42: ma być takim nieudacznikiem, kimś, kto po prostu wbudzi nas taką, takie uczucia raczej żałosne

00:14:49: i że wiemy, że on beznadziejnie postępuje, że on po prostu...

00:14:53: Nie ma usprawiedliwienia do jego postępowania.

00:14:56: Nie, żadnego. Znaczy też w ogóle trudno szukać usprawiedliwienia dla przemocu oczywiście,

00:15:00: ale że chodzi o to, że to miał być po prostu taki totalnie beznadziejny mężczyzna swojej beznadzieji...

00:15:06: Luzer.

00:15:07: Luzer, że po prostu nikt nigdy nie chciał takiego zachowania powierić.

00:15:11: Tak.

00:15:12: I wydaje mi się, że ten kontrast, który ona stworzyła, totalnie daje ten efekt,

00:15:15: bo to z czym się też spotkał ten film to ogromny sukces w ogóle,

00:15:20: jeżeli chodzi o box oficy i to, że bardzo wiele młodych osób ogląda ten film

00:15:26: i po prostu się nim zachwyca.

00:15:28: Więc dla mnie ten jakby cały ten przydługi kontekst, wprowadzając mnie,

00:15:34: ta przekonuje ten sposób opowiadania o tym i całą motywację z tym stojący.

00:15:39: A jakie wy miałeście z tym uczucia związane?

00:15:41: Ja na pierwszej scenie czułam taki niesmak i pomyślałam sobie, że oj, chyba mnie zupełnie ta estetyka,

00:15:47: ta koncepcja nie podejdzie, bo ta pierwsza scena,

00:15:50: faktycznie kiedy oni się budzą rano i idę od razu dostaje w twarz,

00:15:54: wydawała się tak sztuczna, tak przerysowana, taka jakaś kuriozalna.

00:15:59: I bałam się, że, wiecie, że tak będzie cały czas i że ja się do tej estetyki nie przyzwyczaję

00:16:03: i że nie spodoba mi się ten film.

00:16:05: Ale bardzo szybko weszły te dodatkowe wątki i zmieniłam zdanie.

00:16:11: I teraz jeszcze mam takie wahanie, jeśli chodzi o te późniejsze sceny,

00:16:15: bo miałam taką obawę, że w ten sposób pokazana przemoc może nie wyda się tak straszna i tak dotkliwa,

00:16:23: ale mnie bolał brzuch, jak to oglądałam.

00:16:25: No to tajnie.

00:16:26: Więc chyba jest to skuteczny zabieg.

00:16:29: No na pewno to będzie dobry pretex do rozmów.

00:16:32: Ale też, że ludzie będą odbierali to bardzo różnie.

00:16:35: Ale to zestawienie tej ciszy, tego tańca, tej przemocy, która jednak jest pokazana,

00:16:41: no na pewno coś robi.

00:16:42: A to też o to chodzi, nie?

00:16:44: Żebyśmy myśleli o tym, żebyśmy, żeby tam nam wierciło,

00:16:47: brzuchu mi wierciło.

00:16:49: No i też totalnie.

00:16:50: Ja byłam tak spięta przez cały ten film,

00:16:52: że ja w sumie, ja sobie myślałam, że ja bym nie zniosła,

00:16:56: gdyby ta przemoc była pokazana dosłownie,

00:16:59: że ja byłam, wiecie, wdzięczna za to, że ona jest jakby

00:17:02: zasłonięta jakąś metaforą tańca,

00:17:05: bo po prostu gdyby tam była dosłowność,

00:17:08: no ja bym już nie dała rada taką filmu oglądać,

00:17:11: bo tą przemoc nawet jeśli ona jest ukryta za metaforą,

00:17:14: to tu czuć i tą niesprawiedliwość.

00:17:16: Właśnie chyba to jest ta siła,

00:17:18: że z jednej strony właśnie realizujesz film,

00:17:21: który mówi po raz kolejny o tej przemoc w obiec kobiet

00:17:25: i też rezonuje wobec tego tematu w kulturze,

00:17:30: tego maczyzmu, jakim jest kobiet o bujstwo.

00:17:32: Tak.

00:17:33: I dużo tych filmów czy obrazów, czy książek podejmujących ten temat,

00:17:37: nawet jak czytasz, to wszystko cię boli, czujesz tą przemoc.

00:17:40: No te liczby są i statystyki, są czasami i z nieczulnicą,

00:17:44: a czasami jak sobie zdajesz sprawę,

00:17:46: jak te liczby rzeczywiście wyglądają w skali roku,

00:17:49: czy czasami tam w skali miesiąca,

00:17:51: czy tygodnia to są po prostu przerażające.

00:17:53: I z jednej strony właśnie to jest takie,

00:17:55: że ciężko byłoby zmienić tym film,

00:17:57: że chcesz opowiedzieć coś bardzo ważnego o tej przemocy

00:18:00: i o w ogóle tej edukacji, emancypacji,

00:18:03: więc może te środki opowieści o tym powinny być trochę inne,

00:18:07: ale z drugiej strony to jest właśnie to, co ty powiedziałaś,

00:18:10: jak nie szkacowałem, czy chwilą tak uderzyło,

00:18:12: że tej tak to bardzo mocno czułaś,

00:18:14: że mimo tego, że ta przemoc była nam inaczej podana,

00:18:17: to my i tak jakby czułyśmy taki jakby fizyczny,

00:18:20: ja miałam w tym taką fizyczną reakcję na tą przemoc

00:18:23: i może to jest właśnie to, żeby wywołać w widzu

00:18:26: to kątom niezgodę na tą przemoc,

00:18:28: przez to, że właśnie pokazujesz ją w taki sposób,

00:18:31: jakby takiej znieczulicy,

00:18:33: jaką mają ci, którzy wiedzą o tej przemocy

00:18:36: i oni słyszą

00:18:38: i pokazujesz ją właśnie w taki sposób,

00:18:40: jak ona jest odbierała na zewnątrz i nikt nie reaguje,

00:18:42: więc to jest wydaje mi się jeszcze taki może kolejny gdzieś tam

00:18:45: poziom tego wszystkiego.

00:18:47: Wiecie co, kilka lat temu czytałam

00:18:49: "Reportarz Stasi budzisz pokazucha",

00:18:51: nie wiem czy znacie, to jest o Gruzji,

00:18:53: Gruzji, którą kojarzymy z dobrym jedzeniem

00:18:57: i dobrym winem i turystyką,

00:18:59: a to jest reportaż o przemocy właśnie domowej

00:19:02: i o mężczyznach zabijających swoje żony

00:19:05: i no do dzisiaj siedzi mi w głowie ten reportaż,

00:19:08: natomiast myślę sobie, że te odczucia takie w ciele,

00:19:12: bo to się czuje w ciele, to były podobne,

00:19:15: niezależnie od formy,

00:19:17: pytanie na ile,

00:19:19: wiecie, mamy też jakąś szczególną wrażliwość,

00:19:22: mamy też dosyć dużą wiedzę i teraz my nie zastanawiam

00:19:24: na ile podobnie to będą odbierać ludzie,

00:19:27: którzy nie mają tego backgroundu,

00:19:29: ale nie wiem, chętnie o tym pogadam.

00:19:31: No w ogóle ten temat przemocy

00:19:33: i kobietobójstwa wręcz

00:19:35: we Włoszech jest też ostatnio bardzo żywy,

00:19:37: bo pod koniec zeszłego roku

00:19:40: włoskim społeczeństwem wstrząsła historia

00:19:43: takiej młodej dziewczyny,

00:19:45: 22 lata zamordowanej przez swojego chłopaka,

00:19:49: więc ta debata w ogóle we Włoszech

00:19:51: jest teraz mocno aktualna,

00:19:53: więc ten film też, no,

00:19:55: jego pokazy się trochę zbiegły z tym,

00:19:58: że jest to duży temat.

00:20:00: Tak, jeżeli ja tylko mogę tak przecić,

00:20:02: bo akurat to sobie wynotowałam,

00:20:04: to w ogóle dla mnie było niesamowicie ważne,

00:20:06: że właśnie to dziewczyna zginęła

00:20:09: na początku listopada 2023,

00:20:12: a 25.2 wielki protest we Włoszech

00:20:15: i tam kilkadziesiąt tysięcy ludzi

00:20:17: protestowało przeciwko właśnie temu

00:20:20: zabójstwu, bo też rodzina,

00:20:22: która od razu nabuśniła tę sprawę

00:20:24: i uderzyła właśnie w tę tonę

00:20:26: kobietobójstwa takiego patriarchalnego

00:20:28: odraktowania kobiet,

00:20:30: bo to właśnie ta sprawa też pokazywała,

00:20:32: bo to była dziewczyna z dobrego domu.

00:20:34: I to właśnie pokazuje i wywoła taką dużą dyskusję,

00:20:37: że ta przemoc nie jest obecna

00:20:40: tylko w tych niskich warstwach społecznych,

00:20:42: że może dotyczyć każdej kobiety

00:20:44: dobrze usytuowane i tak dalej.

00:20:46: I ta rodzina właśnie nagłośniła

00:20:48: to pod kątem tego, że

00:20:50: patriarcha zabija kobiety,

00:20:52: że to właśnie ten chłopak

00:20:54: zabił ją tylko dlatego,

00:20:56: że ona nie była uposłuszna,

00:20:58: że był zazdrosny i tak dalej.

00:21:00: I właśnie 25. listopada

00:21:02: kiedy były te protesty,

00:21:04: były też międzynarodowych dzień

00:21:06: zwalczania przemocy wobec kobieckich

00:21:08: i tego dnia też się odbyły pokazy

00:21:10: tego filmu i obejrzało

00:21:12: ten film w czas 55 tysięcy

00:21:14: uczennic i uczniów

00:21:16: w całych Włoszech

00:21:18: i też w niektórych były

00:21:20: transmitowane takie spotkania

00:21:22: i Q&A ze rzyserką, żeby właśnie porozmawiać

00:21:24: o tej przemocy.

00:21:26: Więc jakby nosiła tego filmu

00:21:28: już wtedy bardzo rezonowała

00:21:30: z tym, co jest bardzo obecne

00:21:32: nie tylko we Włoszech,

00:21:34: ale o tych kobiet obuistach, mówimy też

00:21:36: w kontekście innych krajów

00:21:38: niestety i jakby całego

00:21:40: świata, więc wydaje mi się, że

00:21:42: no tu jest już ogromna robota

00:21:44: i taka warstwa edukacyjna, która ten film

00:21:46: będzie też pchała w zupełnie inne

00:21:48: rejony, nie tylko w tej, wiecie, przysłowiowej

00:21:50: bańce, ale myślę, że to jest taki

00:21:52: film, który ma ten potencjał na wyjście

00:21:54: poza tą bańkę.

00:21:56: No oby. Ja obserwuję na Tik Toku

00:21:58: teraz taki silny trend

00:22:00: nie każdy mężczyz, znowu to jest ten argument

00:22:02: kiedy dyskutuje się

00:22:04: o poczuciu bezpieczeństwa

00:22:06: kobiet, o molestowaniu

00:22:08: tak, o przemocy

00:22:10: to często pojawia się na argument, że właśnie nie każdy

00:22:12: mężczyzna przecież jest taki i oczywiście

00:22:14: nie każdy, ale każda kobieta

00:22:16: się boi, nie?

00:22:18: I to, to zestawienie, ten kontrast

00:22:20: znowu, dzisiaj nadużywam słowa kontrast, ale

00:22:22: pasuje mi tutaj bardzo, to

00:22:24: naprawdę daje do myślenia, oczywiście, że nie każdy

00:22:26: mężczyzna, ale przerażające

00:22:28: jest to, że jak się spojrzę na badania

00:22:30: nawet w Polsce niedawno były takie

00:22:32: na ile kobiet doświadczyło

00:22:34: molestowania seksualnego

00:22:36: to okazuje się powyżej

00:22:38: 80% na różnych poziomach

00:22:40: tak, również verbalne

00:22:42: też się do tego zalicza, choć niektórzy próbują

00:22:44: to deprecjonować uważając, że to przecież nic takiego

00:22:46: to są te pierwsze kroki, pyramid

00:22:48: i nienawiści się kłania. I jeżeli

00:22:50: uświadomimy sobie, że w zasadzie każda z nas

00:22:52: każda z nas doświadczyła

00:22:54: przynajmniej raz w życiu takiej sytuacji

00:22:56: no to zupełnie na innych torach jest ta dyskusja,

00:22:58: więc na pewno też, też przez sztukę,

00:23:00: przez kino warto

00:23:02: po raz kolejny te tematy

00:23:04: poruszać i znów to nie jest przeciwko komuś

00:23:06: to nie jest przeciwko mężczyzną, to jest

00:23:08: dla ochrony kobiet.

00:23:10: Tak, bo ta sytuacja

00:23:12: we Włoszech, to zabójstwo

00:23:14: też oczywiście popchnęło szybko

00:23:16: jakąś dyskusję o zmianie prawodawstwa

00:23:18: jeśli chodzi o

00:23:20: karanie za przemoc

00:23:22: wobec kobiet, no ale prawo może się

00:23:24: zmienić, jakby

00:23:26: może nawet czasem szybko

00:23:28: chociaż oczywiście to też są procesy, ale powiedzmy, że

00:23:30: prawo wchodzi

00:23:32: w życie z dnia na dzień, ale ta zmiana

00:23:34: w mentalności trwa dużo, dużo

00:23:36: dłużej, nie? I filmy takie jak ten

00:23:38: przyczyniają się do tego, żeby ten

00:23:40: mental się zmieniał. No bo tak jak mówisz

00:23:42: deprecjonujemy na przykład

00:23:44: przemoc słowną, że dobra

00:23:46: nic wielkiego, nieznacznie

00:23:48: na żartach czy coś tam nie. Tak, jeśli odwizdał powinnaś się cieszyć

00:23:50: No właśnie.

00:23:52: A tu właśnie z tego jest

00:23:54: później ta przemoc utkana i tutaj

00:23:56: nie ma zgoda na nią, to milczenie

00:23:58: to podejście

00:24:00: że no to jest normalka, to

00:24:02: znieczulica, o której mówiłyśmy też wcześniej, więc

00:24:04: no to przesłanie

00:24:06: tego filmu jedno z tych

00:24:08: jedno z przesłania. To jest

00:24:10: bardzo mocne i bardzo

00:24:12: aktualne. Tak, no ale może teraz

00:24:14: wyjdźmy do tej afirmatywnej

00:24:16: strony tego filmu, bo ona też ma taki bardzo

00:24:18: afirmujący, wydaje mi się

00:24:20: wydźwię, że jedną właśnie z tych warstw

00:24:22: czy tych przesłan jest właśnie

00:24:24: ta kobietca sprawczość, to siostrzeństwo

00:24:26: i też ta

00:24:28: niezwykła miłość, jeżeli chodzi

00:24:30: w ogóle o powieści matka

00:24:32: cólka, niezwykła też moc matczynej

00:24:34: miłości, ale też miłość do wolności.

00:24:36: I wydaje mi się, że tutaj

00:24:38: no to jest taki bardzo duży temat

00:24:40: tego filmu i coś, co jest takim pięknym

00:24:42: morałem, z czego wychodzimy, bo oczywiście

00:24:44: mamy to z zetknięciem z tą przemodzą

00:24:46: coś, co w ogóle jest dla nas takie

00:24:48: bardzo mocne, bo

00:24:50: gadałyśmy teraz o tym dosyć długo

00:24:52: ale też no ja wyszłam z takim po prostu

00:24:54: poczuciem, że

00:24:56: jestem bardzo dumna z tego, że jestem

00:24:58: feministką i po prostu

00:25:00: zapłakałam nad tym, jakie to jest

00:25:02: piękne i ważne, co robimy w naszym

00:25:04: podkaście i co ty robisz

00:25:06: swojej działalności, bo ty

00:25:08: jako babka od histy, jako też osoba, która

00:25:10: po prostu stara się zmienić to oblicze

00:25:12: w jakiś sposób o tej historii mówimy

00:25:14: i też pokazywać, że

00:25:16: to nie jest ta jedna nadalacja, że

00:25:18: jakby trzeba tutaj dopytywać

00:25:20: drążyć i sprawdzać, z jakiej perspektywy

00:25:22: o tym mówimy, to właśnie

00:25:24: chciałam, żebyśmy już powiedziała nam

00:25:26: o takich swojej perspektywy jako osoby, która

00:25:28: też jest nauczycielką

00:25:30: ale też która działa w fundacji

00:25:32: historii kobiet, więc jak myślisz,

00:25:34: że ten film rezonuje z tym, co

00:25:36: ty sama po prostu robisz na co dzień?

00:25:38: No myślę, że bardzo, bardzo, bardzo

00:25:40: jest to spójne z też

00:25:42: ideami, którymi ja się kieruję i z wartościami

00:25:44: którymi ja i wiele, wiele osób się

00:25:46: kierujemy, robiąc taką robotę, jaką robimy

00:25:48: historia, moim zdaniem

00:25:50: naprawdę może być narzędziem

00:25:52: do zmiany społecznej, bo

00:25:54: jak zadamy sobie takie pytanie

00:25:56: ulubione moje pytanie w myśleniu krytycznym, czyli

00:25:58: dlaczego?

00:26:00: Dlaczego w podręcznikach

00:26:02: jest 3% postaci kobiecych, tak?

00:26:04: Dlaczego nie wiemy o tym,

00:26:06: kiedy kobiety

00:26:08: uzyskiwały prawa wyborcze,

00:26:10: dlaczego nie uważamy, że to jest ważne,

00:26:12: dlaczego to pytanie z Linda Nochlin,

00:26:14: dlaczego nie było wielkich artystek, nie?

00:26:16: To jest takie pytanie, które naprawdę

00:26:18: potrafi poprzestawiać w głowie różne klapki

00:26:20: i ta perspektywa

00:26:23: dochodzenia kobiet do tego symbolicznego głosu,

00:26:26: którego nie miały przez wieki w domach,

00:26:29: w swoich środowiskach, nawet jak z pozoru wydawało się,

00:26:32: że ich sytuacja nie była tak zła to ostatecznie.

00:26:35: W przemknisie jesteś kobietą, pada w tym filmie naprawdę

00:26:38: w takim znamiennym momencie, bo już myślałam, że właśnie obserwujemy

00:26:41: rodziny taką, bo ja mam cypowano mi równościową, ale nie,

00:26:44: tam każdy ma swoje miejsce.

00:26:46: I w ten sposób kobiety były usadzane przecież wielokrotnie,

00:26:49: więc na pewno ma to...

00:26:51: Czy będziemy chętnie o tym też wprowadziły różne dyskusje

00:26:54: i gdzieś tam włączymy do naszej działalności?

00:26:56: Ja w szkole uwielbiam mówić o historii kobiet,

00:26:59: ale powiem wam, że to nie jest łatwe.

00:27:01: Bo nawet w takich środowiskach dosyć świadomych

00:27:05: takie wytrącenie z tego statusu "kwo" jest bolesne.

00:27:09: Miałam taką sytuację kiedyś na lekcji, że...

00:27:13: No bo ja wprowadzam, oglądam na przykład siłaczki.

00:27:15: Kiedy nagrywamy ten podcast, to się toczy spotkania akurat w oku filmu siłaczki.

00:27:20: Który warto zobaczyć, z niską budżetową polską produkcję

00:27:23: o tym, jak kobiety walczyły o prawa,

00:27:25: a na mojej dziewczynach z podstawówki robiło ogromne wrażenie.

00:27:28: Więc gdzieś tam jest ta historia kobiet u mnie na lekcjach obecna

00:27:30: i robią takie ćwiczenie o pracy organiczne

00:27:33: i to też taki wątek mało szkolny wbrew pozorom.

00:27:36: I dałam w klasie kilka postaci do zrobienia takich wizytuweczek,

00:27:41: czym się zajmowały.

00:27:42: I dałam trzy postacie meckie i dwie kobiece.

00:27:44: I poprosiłam tylko, żeby znaleźli te kobiece w internecie,

00:27:47: ponieważ oczywiście nie ma ich w podręczniku.

00:27:50: I pozwoliłam sobie na taki komentarz osobiste,

00:27:53: to znaczy, że to takie trochę dyskryminujące i niefajne.

00:27:56: Na co jeden z uczniów mówi, no ja mam wrażenie,

00:27:58: że pani tutaj teraz dyskryminuje mężczyzn.

00:28:00: - Łał. - Powiedział mi te trzynastoratek.

00:28:02: I wiecie, ja nie jestem zła,

00:28:03: ani to są mechanizmy od nich często niezależne,

00:28:06: więc oczywiście ja spokojnie rozmawiam.

00:28:07: I doprowadziliśmy do tego, że zobaczyły ten absurd,

00:28:09: że im się wydaje, że coś tu jest nie tak,

00:28:11: że za dużo tej historii kobiet,

00:28:12: a jednak wciąż mieli trzy nazwiska męskie i dwie dla kobiece.

00:28:16: Koleżanka moja, która wykłada literaturę, jest tą babką,

00:28:20: która ciągle mówi o literaturze kobiecej,

00:28:23: bo na 12 zajęć cztery są o kobiecej, nie?

00:28:26: Nadal z mniejszości, ale...

00:28:28: Albo na przykład moja książka jest postrzegana jako książka herstoryczna.

00:28:32: Mimo że moja książka totalnie nie jest herstoryczna,

00:28:34: napisałam książkę o mitach związanych z polską historią,

00:28:37: po prostu w połowie napisałam tam też o kobietach.

00:28:39: I najbardziej zato hejtowana i najbardziej zato doceniana.

00:28:43: Może w ogóle nie jest o tym.

00:28:44: Więc budzi te emocje, nie?

00:28:47: Może przez to, że tak nie znamy zbyt dobrze tej historii kobiet,

00:28:50: a warto ją znać.

00:28:51: No tak, no ten film jest tak naprawdę o tym,

00:28:55: że kobiety dźwigały to włoskie społeczeństwo po wojnie, nie?

00:28:59: Trochę jak się to ogląda ten film,

00:29:02: to można pomyśleć o włoskim realizmie,

00:29:07: tam te wszystkie firmy, wiecie,

00:29:08: że miasto otwarte, złodzieje, rowerów.

00:29:11: To są takie filmy, które są na każdym kursie,

00:29:17: film o znawstwach, historii filmu,

00:29:19: no to one są takie, że trzeba to zobaczyć.

00:29:22: Że no dobra, megasterocie można powiedzieć,

00:29:25: lata czterdzieste.

00:29:27: No ale to są filmy, które pokazują realia tego życia.

00:29:31: Tam grali natur szczycy, to są filmy czarno-białe,

00:29:33: wiadomo to też są jeszcze czasy filmów czarno-białych.

00:29:36: Ale ta potworna bieda, to z czym ci ludzie się tam borykali.

00:29:39: I ten film, Pauli Cortelezi,

00:29:42: on jakby siłą rzeczy trochę jakby się inspiruje tym,

00:29:47: ale ona to robi też ponownoczesnemu, nie?

00:29:49: Ona właśnie w centrum tej historii stawia tą delię.

00:29:54: No i mimo, że w ostatnich minutach ujawnia nam,

00:29:59: o czym tak naprawdę jest ten film,

00:30:01: no to jednak w centrum tej historii stawia przełomowe historyczne wydarzenie,

00:30:07: to kiedy kobiety we Włoszech pierwszy raz mógły iść do urn.

00:30:11: Tak jest.

00:30:11: Zadecydować o tym, jak będzie wyglądało ich państwo w przyszłości.

00:30:15: No bo to jest drugi czerwca, 46. rok,

00:30:19: referendum w sprawie ustroju.

00:30:23: Czy będzie dalej, czy było chyba no dalej monarchium,

00:30:26: czy będą już Republikom?

00:30:28: Wow.

00:30:29: I chyba 13 milionów, jeśli dobrze pamiętam,

00:30:32: tam na napisach końcowych, że 13 milionów kobiet poszło wówczas do tego głosowania,

00:30:37: co stanowiło chyba połowę, właśnie mniej więcej wszystkich głosujących,

00:30:41: czy tak mniej więcej jak rozkłada się społeczeństwo.

00:30:43: Piękne.

00:30:45: I one poszły w swoich najlepszych sukienkach, bo to było dla nich wielkie święto.

00:30:50: To prawda.

00:30:51: Boże.

00:30:51: W ogóle te sceny, wiecie, jak ona tam szyje i się tak przygotowuje,

00:30:55: jak się pomyśli z dystansu,

00:30:57: to ja na przykład teraz mam ciarki na plecach, jak o tym myślę, nie?

00:31:00: Tak.

00:31:01: No i to jest też w ogóle niesamowite, że jakie mamy klisze w głowie,

00:31:04: jak to sobie myślę, bo ja totalnie...

00:31:07: Limo tego, że gdyby zakończenie było takie, że chodzi o historię miłosną,

00:31:11: to byłabym bardzo rozszczarowana, ale z drugiej strony,

00:31:14: ja cały czas jej kibicowałam, żeby ona poszła, uciekła

00:31:18: i w ogóle się w ogóle namcypowała,

00:31:20: nawet jeżeli to będzie kosztem porzucenia rodziny i ciężki zukochane,

00:31:24: więc ja wówczas miałam poczucie, że tak, delia w ogóle ucieka,

00:31:29: zostaw to wszystko, ja już w ogóle też mam tego dosyć,

00:31:31: jak oglądam tylko wycinek twojego życia

00:31:33: i po prostu ty też musisz uciec.

00:31:35: I z jednej strony totalnie idziesz w tą historię,

00:31:38: a kiedy się okazuje, że to właśnie o to chodzi, o to możliwość zalecydowania o sobie

00:31:43: i jakby też pokazanie swojej córce, bo to jest chyba też taki ważny wątek,

00:31:48: że z jednej strony to właśnie o to chodzi,

00:31:51: że deliacie ła, te wszystkie pieniądze

00:31:54: i my myślimy, że to jest na ucieczkę, a to jest po to,

00:31:57: żeby jej córka mogła po prostu się uczyć.

00:32:01: I to jest w ogóle dzień dobry, w ogóle już największe wzruszenie

00:32:05: i to jest jeszcze bardziej jakby takie niesamowite pod kątem tego,

00:32:09: że niestety widzimy, że ta córka też wchodzi w ten krąg niestety przemocy,

00:32:14: z którego tak ciężko wyjść, że ona totalnie nie chce być swoją mamą

00:32:19: i też nią...

00:32:20: - I jest momentami aż wredna w tym...

00:32:22: - Tak, znaczy czuć pogardę do tej postawy,

00:32:25: - ... że ona nie może zrozumieć, dlaczego ta mama się nie chce postawić temu ojcu,

00:32:29: dlaczego ona jest taką po prostu posługaczką wszystkich,

00:32:33: dlaczego jakby pozwala, żeby ten świat i dom był oparty na jej po prostu kruchych barkach

00:32:39: i ja to wcześniej w ogóle nie doceniam, tylko jest na nią złażowana, to pozwala.

00:32:43: - Tak.

00:32:44: - A tymczasem ta mama po prostu ma swoją sekretną misję ciołania tych pieniędzy na jej edukację

00:32:50: i jednocześnie widzimy, że ta córka chce po prostu wyjść dobrze za mąż,

00:32:54: bo widzisz, to jest jej jedyny... myśli sobie, że to jest jej jedyny po prostu bilet do wolności,

00:33:00: do wyjścia z tego kręgu tej biedy, ale też tego, żeby nie być swoją mamą,

00:33:04: tylko mógł decydować o sobie.

00:33:06: No i kiedy jest to upragnione na życzeństwo z tym bogatnym chłopakiem,

00:33:09: okazuje się, że no niestety on jest taki sam,

00:33:12: jak w ogóle każdy mężczyzna, z którym ona dotychczas miała do czynienia

00:33:17: i trochę ona nie chce w to uwierzyć, myśli sobie, że to są tylko takie, wiecie,

00:33:22: drobne przesłanki, to są tylko jakieś takie... - On jest tylko o mnie za zdrosty.

00:33:26: - Tak, że to nie jest nic takiego, ale jej mama już wie, że jakby to jest dokładnie ta sama historia

00:33:32: i też widzimy te retrospekcje, jak zaczynała się też ta historia miłosna między dalią i jej mężem,

00:33:38: że to też było, wiecie, no piękna, szalona historia miłosna, w ogóle romantyczne, oszwiatczyny,

00:33:43: wszystkie te wielkie gesty, czyli, wiecie, serenady, kwiaty, nie wiadomo co,

00:33:48: no i potem po prostu to wygląda, jak wygląda, no i kiedy w ogóle ta historia już się tak zagęszcza

00:33:54: i myśli, że ona już ucieka, potem gubi tą swoją kartę informującą ten list

00:33:59: o możliwości oddania tego głosu i znajduje to mąż, potem córka po prostu biegnie z tym wszystkim

00:34:06: wręcza jej, tak, kiedy ona już wchodzi, żeby zagłosować,

00:34:09: no po prostu takie stężenie miłości jest po prostu już tak, wiecie,

00:34:15: overwhelming w tym wszystkim, że sobie myślisz, jak można było tak w stanie, ale to wymyślić,

00:34:20: że to jest określenie całego.

00:34:21: Ja całą końcunku po prostu mi tak ciekły uzysk.

00:34:23: Dokładnie.

00:34:24: Naprawdę.

00:34:25: To jest naprawdę mocny rollercoaster tych emocji i siedzisz po prostu totalnie spięta,

00:34:31: trzymasz te kciuki, uzyci się leją, po prostu jak wiatru łez już wylałaś,

00:34:36: międzyczasie, no naprawdę, amazing.

00:34:39: No super, po prostu też dramaturgicznie opowiedziane to jest, nie?

00:34:42: Tak.

00:34:43: No a właśnie jeszcze, a propos prawa wyborczego, to możesz nam powiedzieć trochę,

00:34:48: jak to wyglądało w ogóle w Europie, bo myślę, że jakby to jest wciąż temat,

00:34:53: który za mało jest, jakby gdzieś tam wałkowane, żebyśmy my,

00:34:57: jako kobiety, widziały od kiedy możemy głosować i to jest jakby naprawdę bardzo mało czasu,

00:35:02: od kiedy mamy równy prawa wyborcze z mężczynami i że te daty,

00:35:07: jeżeli chodzi w ogóle o kontekst europejski, są bardzo skakujące.

00:35:10: Tak, to prawda.

00:35:12: Znaczy na pewno takim wydarzeniem, jeśli chodzi o Europę przełomowym,

00:35:15: była pierwsza wojna światowa, to nie znaczy, że wcześniej na przykład na świecie,

00:35:19: w wielu miejscach kobiety uzyskiwały te prawa wyborcze,

00:35:22: ale też pamiętajmy, że generalnie, no my tu mówimy o tej soczewce kobiecej perspektywy,

00:35:28: ale tak naprawdę prawa wyborczych nie miała większa część społeczeństwa,

00:35:32: bo to, że mieli te prawa mężczyźni, to wiemy, ale też to były tylko elite,

00:35:37: więc tutaj też historia z perspektywy takiego badania klasy, klasowości,

00:35:42: też zupełnie wtedy inaczej jest odbierana,

00:35:45: więc w różnych miejscach na świecie jakieś pojedyncze wysepki miały te prawa wyborcze,

00:35:50: czy nadawały te prawa wyborcze na świecie takim krajem,

00:35:53: który jest pokazywany jako pierwszy tonowa Zelandia,

00:35:55: ale ona była dominią brytyjskim wówczas, więc to też takie nieoczwiste.

00:35:58: I tutaj jeszcze w ogóle się wiecie, wchodzi soczewka kolonializmu, no są wątków.

00:36:02: Ale w Europie faktycznie ta pierwsza wojna światowa jest ważnym krokiem dla emancypacji,

00:36:08: głupio jest mówić w kontekście pierwszej wojny, że pozytywną stroną,

00:36:11: no bo żadnej pozytywnej strony, żadnej wojny,

00:36:13: natomiast konsekwencją pierwszej wojny światowej i tego,

00:36:17: że tak wielu mężczyzn zginęło na niej,

00:36:19: jest to, że przyspieszył ruch emancypacji kobiet,

00:36:23: no i Polska i kilka jeszcze innych krajów europejskich,

00:36:27: te prawa wyborcze kobietom nadaje w 1918 roku, czyli po zakończeniu...

00:36:31: pierwszej wojny światowej.

00:36:33: Kobiety wówczas w ogóle musiały iść do pracy, uprawiały męskie sporty,

00:36:37: bo ta rozrywka też gdzieś tam była potrzebna, więc to był taki ważny krok.

00:36:41: Ja się często spotykam z takim zarzutem,

00:36:43: że dlaczego my świętujemy z 28 listopada jako nadanie prawa wyborczych Polkom,

00:36:49: bo przecież wszyscy wtedy dostali prawa wyborcze, bo Polacy też,

00:36:52: no bo wcześniej nie było Polski, nie?

00:36:53: I może to też opowiedzmy, bo to jest ciekawe.

00:36:55: Owszem, Polacy jako obywatele kraju nazwanego Polska

00:36:59: dostali w 1918 roku, ale oni podlegali wcześniej prawom państw zaborczych,

00:37:04: Rosji, Prus, Austro-Węgier i w obrębie administracji państw zaborczych

00:37:08: mieli te prawa tak, jak obywatele tych państw.

00:37:12: W związku z tym oni korzystali przed wojną również z tych praw,

00:37:16: mogli ich korzystać z biernego i zczynnego prawa wyborczego,

00:37:19: więc kandydowali, to w Wielkopolsce w ogóle było dosyć popularne,

00:37:23: że kandydowano normalnie do, nie wiem, do sejmów jakiś dzielnicowych

00:37:27: i taki legalnie próbowali Polacy przejmować też władze,

00:37:31: czy przejmieć wpływ na jej kształt.

00:37:34: Natomiast kobiety nie miały takich możliwości, mimo że

00:37:38: że walczyły o to ostro i uwielbiam taki hepinik Marii Dulembianki.

00:37:42: Na początku XX wieku ona do sejmu galicyjskiego postanowiła

00:37:45: wystartować świetnacza do babłaka, partnerka Marii Konopnickiej.

00:37:49: Konopnicka i robia kampanie wyborcza,

00:37:51: no ale nie mogła ze względów formalnych jakby uzyskać tego miejsca,

00:37:54: ale to był taki hepinik polityczny,

00:37:56: więc Polska 1918, ale gdzieś tam w skali całej Europy

00:38:00: to potrafi być wiele zaskoczeń, bo bardzo późno Francja

00:38:03: przyznała kobietą prawa wyborcza też po II wojnie światowej.

00:38:07: Mnie zaskoczyło, że Szwalcaria, która nam się kojarzy jako państwo,

00:38:10: idealna demokracja, oni mają mnóstwo elementów demokracji bezpośredniej,

00:38:14: bo dużo na referentach działają, czyli zerojedynkowo głosują,

00:38:19: za tym co ma być albo czego nie ma być, co jest ciekawe.

00:38:23: Nadała kobietą prawa dopiero w '71 roku.

00:38:26: Właśnie wychodzi i zaraz będzie reportaż bardzo ciekawy

00:38:30: Wydawnictw Poznańskiej wydaje o tym, jak Szwajcarki musiały wywalczyć.

00:38:34: Po prostu już cała Europa praktycznie miała te prawa wyborcza,

00:38:37: a one nie w kraju po prostu kojarzyłabym z demokracjami idealną.

00:38:40: Także to wszystko był długi proces i walka.

00:38:44: Bo jest dużo takich mitów, że w naturalny sposób

00:38:47: kobiety by dostawały te prawa, bo zmieniały się te układy klasyowe,

00:38:50: więc coraz więcej rzesz ludzkich ludzi dostawało te prawa.

00:38:54: Ale nie, kobiety miały bardzo zorganizowane programy

00:38:58: tego jak osiągnąć te prawa wyborcze na ziemiach polskich.

00:39:01: Ten ruch nie był taki aktywny, jak na przykład w Anglii.

00:39:05: W Anglii było bardzo grubo jeśli chodzi o walkę mancypantek.

00:39:08: On naprawdę idzie w Stanach Zjednoczonych.

00:39:10: Masowy ruch, natomiast w Polsce ważniejsze dla wielu kobiet

00:39:14: było to, żeby Polskę odzyskać jako kraj,

00:39:16: więc te prawa wyborcze gdzieś tam schodziły na dalszy plan,

00:39:19: ale kobiety i tak aktywnie się organizowały.

00:39:23: A przez aktywnie się organizowałem na myśli to,

00:39:25: że organizowały wiece, strajki, happeningi, delegacje

00:39:29: do czołowych polityków, różnej maści,

00:39:31: po to żeby wymuszać pewne decyzje,

00:39:33: to dla mnie to są znajomy zorganizowanego ruchu emancypacyjnego.

00:39:37: Także długi, długi proces i to jest takie równoprawnie polityczne,

00:39:42: natomiast oczywiście na poziomie takim społecznym,

00:39:45: na poziomie rodzinny, pracy, to cały czas mam wrażenie,

00:39:49: że jest tutaj sporo do zrobienia.

00:39:51: No jasno.

00:39:53: Niestety.

00:39:55: No ale to też widać w tym filmie, że ok, jedna rzecz to,

00:39:59: że to jest film rzeczywiście o prawie do głosu wyborczego,

00:40:03: ale to jest w ogóle film o prawie do głosu

00:40:06: też takiego właśnie w codziennych sprawach.

00:40:09: I tych sytuacji różnych przejawów nierównego traktowania

00:40:12: jest w tym filmie kilka.

00:40:14: No mi zapadła w pamięć najbardziej ta z nierówną płacą

00:40:18: za naprawienie parasoli, gdzie ta Delia po prostu

00:40:22: no zadaje pytanie, no ale jak ja tego gościa właśnie uczę,

00:40:28: jak naprawić ten parasol, a on dostaje więcej kasy niż ja.

00:40:32: I opowiedź jest prosta, bo jesteś kobietą.

00:40:34: No. I wiecie, no ileś tam jest takich,

00:40:38: takich sytuacji opisanych, nie?

00:40:40: I ok, tam oglądając to w tym filmie mamy wrażenie właśnie,

00:40:44: że oglądamy historię, mamy wrażenie, że to było bardzo dawno temu,

00:40:48: ale tak naprawdę no problem nierównych płac jest dzisiaj tak samo aktualne, nie?

00:40:53: Zgadza się. Chociaż Polska nieźle sobie radzi, wiecie,

00:40:57: bo te najnowsze badania mówią, że ta luka płacowa się mocno zmniejszyła

00:41:02: akurat w Polsce, ale nadal wynosi tam kilka procent,

00:41:05: no ale są i kraje w Europie, gdzie ta luka płacowa wynosi 20%.

00:41:09: Za 2020 chyba 3. czy 22. badania robione,

00:41:13: no więc tu, a tu mówimy o latach 40. 20. wieku,

00:41:16: więc zobaczcie, zaraz minie 100 lat, a nadal tej równości

00:41:19: nawet na tym poziomie takim ekonomicznym nie ma.

00:41:22: Są jakby, powiedzę tylko smutny wniosek,

00:41:27: że no niestety te problemy sprzecz wielu, wielu lat są jakby

00:41:31: i kwestie, o których rozmawiamy, wciąż są niestety aktualne,

00:41:35: chociaż ta luka, jeżeli chodzi o płacę się zmniejszyła,

00:41:39: no to wciąż wydaje mi się to absolutnie absurdalne, że jest.

00:41:43: Że jest, że jest 2024 rok i równość wydaje nam się jakimś takim,

00:41:49: czymś oczywistym, ale jakby wciąż jakby ta,

00:41:53: jest ta równość, jest takim "ale" i wymieniamy wiele takich aspektów,

00:41:57: gdzie ta równość jest nierówna.

00:42:00: I no oczywiście, jeżeli zaczniemy tutaj odmieniać przez różne przypadki,

00:42:05: no to jakby sprawa się jeszcze bardziej komplikuje, bo tutaj na potrzeby dyskusji

00:42:09: oczywiście mówimy w takim, wiecie, wielkimi hasłami operując

00:42:12: kobiety, mężczyźni, ale wiadomo, że te kwestie są bardziej zniuansowane.

00:42:17: No czyli musimy cały czas się douczać, edukować i zmieniać sposoby myślenia

00:42:22: o tym, jak to społeczeństwo powinno być urządzone

00:42:25: i przyłapywać się na tym, gdzie my też wpadamy w jakieś stereotypowe myślenie

00:42:29: i chyba o tym też jest Muzeum Historii Kobiet powstające.

00:42:34: Tak, tak, zdecydowanie o tym.

00:42:37: My dosyć często dostajemy takie pytanie złośliwe i tylko od panów niestety

00:42:41: choć nie wszystkich.

00:42:44: Od nie każdego.

00:42:46: Dlaczego nie Muzeum Historii Mężczyzn, ale Muzeum Historii Mężczyzn jest w każdym Muzeum.

00:42:52: To jest każde Muzeum.

00:42:54: I każdy pomnik.

00:42:56: Drugi aspekt jest taki, że jakby się dobrze zająć męskością.

00:42:59: Wiecie, w ruchach w ogóle, to jest też trudno muść pewnie o jakimś jednolitym ruchu

00:43:04: feministycznym dzisiaj, ale w ruchach feministycznych

00:43:07: my mamy przynajmniej wielką dyskusję za sobą i ona trwa

00:43:11: i mamy kolejną falę tego feministmu.

00:43:15: I ten temat kobiety podejmowały od naprawdę wielu, wielu, wielu lat.

00:43:21: Więc dyskutujemy o tym.

00:43:23: Nie ma dyskusji o historii męskości, o postrzeganiu męskości.

00:43:27: Dopiero to się mam wrażenie zaczyna gdzieś tam wykluwać.

00:43:30: I kibicuję temu, bardzo bym chciała, żebyśmy doczekali czasów,

00:43:34: w których spokojnie, merytorycznie rozmawiamy o problemach męskości.

00:43:38: Myślę, że to też jest potrzebne.

00:43:40: No, bo jest historia ludzkości, bo domyślnie człowiek to mężczyzna.

00:43:44: A no właśnie.

00:43:45: I dlatego wydaje mi się, że właśnie ten aspekt Muzeum,

00:43:48: czy takie dziedzictwo, tak, badanie dziedzictwa kobiet jest istotne,

00:43:51: bo jest zmarginalizowane, jest uznawane za gorsze, jest nieobecne.

00:43:56: A wiemy, że poznawanie historii kobiet i szukanie,

00:44:00: na przykład takich rol model z przeszłości,

00:44:04: pomaga w ogóle wzmacniać dziewczynki.

00:44:06: To znaczy, jeżeli one się wychowują,

00:44:08: wiedząc, że były wywitne lekarkie, pilotki, astronomki,

00:44:11: nie wiem, naukowczynie, no blistki,

00:44:14: to rozumieją, że te bardziej one też mogą pójść tą drogą.

00:44:18: I fajnie, żeby to w ogóle był pełen wachlarz, nie?

00:44:20: Bo ja nikt tu deprecjonować, na racji podręcznikowej w szkole,

00:44:24: głównym motywem, który się pojawia z matka Błoska,

00:44:26: to jest najczęściej pojawiająca się,

00:44:28: czy jedna z najczęściej pojawiających się postaci kobiecych.

00:44:30: I to jest jeden model kobiecości.

00:44:32: I on może komuś pasować, ja to rozumiem, tak?

00:44:34: Ale to nie jest jedyny model kobiecości.

00:44:35: I nie może być tak, że każdy inny jest gorszy.

00:44:37: A tych innych my nie widzimy po prostu w szkole, nie?

00:44:40: Więc wierzę, że pod tym względem to jest ważne,

00:44:43: bo wzmacnia na pewno poznawanie historii kobiet,

00:44:46: też ich osiągnięć, ale też problemów,

00:44:48: i wyzwań z jakimiś borykały,

00:44:50: czyli brak dostępu edukacji do władzy, do wojska, do polityki.

00:44:54: Pokazuje, że to była długa, długa ścieżka

00:44:57: i to potrafi przeciwdziać dyskryminacji.

00:44:59: To potrafi sprawić, że jednak z większą dumą,

00:45:02: nie wiem, chłopcy, mężczyźni spojrzą na swojej siostry,

00:45:05: babcie, mamy, była taka kampania,

00:45:08: pewnie kojarzycie "Run Like a Girl".

00:45:10: I to jest fenomen dla mnie.

00:45:12: Tam jeden z chłopców parodrujących, nie?

00:45:14: Jak biegają dziewczyny, czyli po prostu nie zdarnie, powoli i...

00:45:17: jakoś kuriozalnie dostaje pytanie,

00:45:20: czy właśnie obraziłeś swoją siostrę,

00:45:22: no, nie, obraziłem inne dziewczyny,

00:45:25: ale przecież nie moją siostrę.

00:45:27: Kurczę, no właśnie, o to chodzi,

00:45:29: że robiąc te klisze obrażasz wszystkie,

00:45:31: również twoją siostrę, również twoją mamę.

00:45:33: Więc myślę, że dlatego to jest ważne.

00:45:35: Mi, na przykład, poznawanie historii kobiet

00:45:37: dało bardzo dużo, jeśli chodzi o budowanie tożsamość,

00:45:39: jako nauczycielka.

00:45:41: Jak ja zrozumiałam, że bardzo wiele, naprawdę świetnych działaczek,

00:45:44: takich, które przebijały szklany sufity,

00:45:47: które walczyły o emancypację dziecka,

00:45:50: że to były nauczycielki, nie wiem, te 19-wieczne,

00:45:53: to ja się poczułam bardzo spodobana.

00:45:55: I dla mnie to jest ważny element tożsamości,

00:45:57: to spojrzenie w przeszłość.

00:45:59: Nich każdy znajdzie takie swoje modele

00:46:01: i nich ma się od czego odbić.

00:46:03: Zresztą potrzebujemy tej tożsamości,

00:46:05: no, też o tym świadczy ten fenomen książki

00:46:07: Jasi Kuciel, Frydry Szak, czyli chłopki.

00:46:09: Trudno w ogóle już dzisiaj mówić o kobiecości,

00:46:13: czy o tożsamości, nie mówię, w zakładie książce.

00:46:16: Więc po prostu wszyscy tego potrzebujemy.

00:46:18: A do tego to jest historia w ogóle ciekawa, żywa, pasjonująca,

00:46:21: która daje życie.

00:46:23: Jeśli chodzi o edukację, na przykład historyczną, tak?

00:46:25: To wtedy się robi, pobnia życia.

00:46:27: Robiłam kiedyś szkolenie, już kończę.

00:46:29: Ale robiłam kiedyś szkolenia właśnie z tego,

00:46:31: dlaczego potrzebujemy historii kobiet

00:46:32: i jeden z panów nauczycieli, który był na tym szkoleniu,

00:46:34: powiedział, że on zrozumiał, że herstoria

00:46:36: to nie jest tylko o historii kobiet,

00:46:38: że to jest w ogóle historia wrażliwa,

00:46:40: że on dzięki temu, że zaczął więcej nas słuchać,

00:46:42: mniej moich korzynek z fundacji,

00:46:45: osób zajmujących się herstorią,

00:46:47: on zrozumiał, że on musi mówić o innych grupach wykluczonych,

00:46:49: że on musi skończyć z taką narracją właśnie klasystowską,

00:46:52: w szkole, że nie możemy uczyć się tylko o elitach,

00:46:55: nie, że ta historia musi być życiem

00:46:58: blisko człowieka.

00:47:00: I ja miałam ciarki wtedy, bo to naprawdę...

00:47:02: No, super.

00:47:03: To właśnie o to chodzi.

00:47:04: Dokładnie.

00:47:06: Także trzymajcie kciuki, żebyśmy wybudowały to muzeum

00:47:09: i chciałobyśmy, żeby to było takie miejsce właśnie,

00:47:11: w którym wszyscy się będą czuli dobrze.

00:47:13: Ono nie jest przeciwko historii mężczyzn,

00:47:15: ono jest dla historii kobiet.

00:47:17: Tak.

00:47:18: I może też Agnieszka powiesz,

00:47:20: że można wspierać te inity,

00:47:22: gdzie idzie.

00:47:23: Można.

00:47:24: Jesteście kochane, bo ja zawsze z tym...

00:47:26: z tym mają też kobiety często problem,

00:47:28: nie jest taką autopromocją

00:47:29: i z taką, taką umiejętnością poproszenia o wsparcie.

00:47:31: Tak, można i dzięki wam za to.

00:47:33: Jesteśmy na Patronite,

00:47:34: jaką muzeum historii kobiet.

00:47:36: Można nam odpisywać półtora procenta.

00:47:38: Mamy te wszystkie dane na naszej stronie internetowej,

00:47:40: czyli historia kobiet.org.

00:47:42: Jesteśmy na Facebooku i na Instagramie.

00:47:44: Jak słyszycie o tym,

00:47:46: że są jakieś fajne granty na działania edukacyjne,

00:47:50: to też możecie nam podsyłać informacje,

00:47:53: bo mamy kilka takich fajnych projektów.

00:47:55: Na przykład budujemy bazę historii kobiet,

00:47:57: po to, żeby w szkole w łatwy sposób

00:47:59: można było te historie wprowadzać

00:48:01: też do kultury pracy szkoły.

00:48:03: Czyli jak wiecie, mamy Apple z okazji 11 listopada.

00:48:05: To nie róbmy tylko apelu o ojcach niepodległości,

00:48:08: bo nie tylko ojcowie.

00:48:10: Te niepodległość wyrzel,

00:48:12: tak że po prostu z taką wrażliwością

00:48:14: wartość w tej przyszłości przyglądać.

00:48:16: O, jest.

00:48:18: Tak, to jest myślę "A woman".

00:48:20: Nasze charakterystyczne,

00:48:22: po prostu krzykujemy, kiedy same z tej...

00:48:24: powiemy coś mądrego,

00:48:26: ale nasze goście nie to cały czas mówiąc coś mądrego,

00:48:28: więc mamy zawsze szczęść do dobrych i mądrych gościń.

00:48:31: Ja też sobie myślę, że może tak już chyba na koniec,

00:48:34: to wszystko, o czym powiedziała,

00:48:36: jest tak bardzo... jest mniej bliskie ze względu na

00:48:40: takie poczucie, które mam, że mam medycznienia

00:48:42: z jakimś takim baklaszem,

00:48:44: jeżeli chodzi o zdobycze feministyczne

00:48:46: i bardzo wiele osób chcę kwestionować

00:48:50: naszą sprawczość, nasze podstawowe prawa.

00:48:53: To, żebyśmy mogły decydować o sobie,

00:48:56: ale też, że po prostu jesteśmy

00:48:58: no osobami, które no są...

00:49:01: na równi jesteśmy inne,

00:49:03: ale po prostu równe.

00:49:05: To chyba coś, co możemy

00:49:07: jakby uznać z jakichś taki fakt,

00:49:09: że różnorodność jest faktem,

00:49:11: a równość jest po prostu naszym prawem, tak?

00:49:13: I tak mi się wydaje, że...

00:49:15: Hey, woman!

00:49:17: Że to, co ty powiedziałaś o tej herstory,

00:49:19: ale też w tej potrzebie edukacji,

00:49:21: o tym, co będziecie i robicie,

00:49:23: jeżeli chodzi o muzeum, historii kobiet,

00:49:25: jest tak bardzo potrzebne i jednym z takich elementów

00:49:27: właśnie jest, oczywiście, słuchanie naszego podcastu,

00:49:30: ale też obywanie właśnie takich filmów,

00:49:33: jak jutro będzie nasze,

00:49:35: bo sam ten tytuł pokazuje,

00:49:37: że to jest takie wezwanie,

00:49:39: chyba dla nas wszystkich,

00:49:41: że to jutro będzie nasze

00:49:43: i to jutro musi być przez nas bronione,

00:49:45: bo jeżeli nie będziemy

00:49:47: robiły tego sprawdzenia,

00:49:49: nie będziemy się upominały o to,

00:49:51: co jest nasze, to niestety

00:49:53: bardzo łatwą możemy przespać

00:49:55: ten moment, kiedy no po prostu

00:49:57: obudzimy się w trochę innej rzeczywistości,

00:49:59: więc zwłaszcza ta taka obywatelska

00:50:01: postawa związana z wybieraniem,

00:50:03: z wyborami i docenianiem,

00:50:05: z kandydowaniem.

00:50:07: To nie tylko tak,

00:50:09: że wybieramy,

00:50:11: ale kobiety do polityki,

00:50:13: i doczność kobiet,

00:50:15: i wszystkich osób, które reprezentują

00:50:17: to różnorodne spektrum,

00:50:19: innego niż tego domyślnego,

00:50:21: męskiego, takiego wiecie,

00:50:23: które po prostu, jak myślisz człowiek,

00:50:25: domyślisz tej białym mężczyznem,

00:50:27: jest trochę więcej opcji,

00:50:29: więc zapraszamy was

00:50:31: bardzo serdecznie do kin,

00:50:33: oglądajcie koniecznie

00:50:35: i zabierajcie

00:50:37: siostry, koleżanki, mamy,

00:50:39: babcie, wszystkie osoby zainteresowane,

00:50:41: ale też mężczyzn, bo

00:50:43: wielu też dużą publiczność,

00:50:45: jeżeli chodzi o odbiór tego filmu,

00:50:47: stanowią mężczyźni, którzy po prostu wychodzą,

00:50:49: oni mieli z tego filmu

00:50:51: i którzy też

00:50:53: rozsłuchają dalej i polecają,

00:50:55: i myślę, że tutaj na koniec

00:50:57: jeszcze musimy powiedzieć, że ten film

00:50:59: naprawdę nie bez kozery

00:51:01: jest okrzyknięty

00:51:03: jednym z najważniejszych filmów włoskich,

00:51:05: bo on przebił, słuchajcie, Barbie o Tom Heimera

00:51:07: i chodzi o

00:51:09: sprzedaż biletu,

00:51:11: więc to jest naprawdę co się chodzi

00:51:13: o zeszły rok i jest to

00:51:15: na pewno najważniejszy film

00:51:17: wyreżyserowany

00:51:19: przez kobietę w historii kina

00:51:21: włoskiego, jest to jeden z trzech

00:51:23: najważniejszych już filmów, jeżeli chodzi

00:51:25: o włoską, kinematografię,

00:51:27: więc to jest naprawdę...

00:51:29: To jest fenomen kulturowy ręcz.

00:51:31: Jest to fenomen kulturowy, że to

00:51:33: jest otwórczyni głównej roli

00:51:35: z erzysterką i współautorką scenariusza.

00:51:37: Jest kobietą 50-letnią,

00:51:39: którą po prostu kulturowo

00:51:41: zesłalibyśmy już na emeryturę,

00:51:43: jest komiczką, super sprawczą,

00:51:45: niesamowicie zabawną kobietą,

00:51:47: jak byście oglądać wywiady.

00:51:49: O tym filmie to bardzo polecam, bo

00:51:51: jest to po prostu cudowna i wspaniała,

00:51:53: jak robi jak zwykle świetną robotę, pokazując

00:51:55: nam kolejny, wspaniały film.

00:51:57: Dokładnie. To co?

00:51:59: Dziękujemy Cię Agnieszko. Ja bardzo dziękuję

00:52:01: naprawdę za zaproszenie i cieszę się, że

00:52:03: mogłam też z Wami tak na świeżo

00:52:05: uporządkować własne myśli

00:52:07: o prawo tego filmu. Myślę, że dla mnie

00:52:09: cenne doświadczenie nie tylko samo o obejrzenie

00:52:11: tego filmu, ale też ta nasza rozmowa

00:52:13: dzisiaj, więc dziękuję. No, pojście.

00:52:15: Dlatego chcę o naszej rozmowy

00:52:17: posłuchać, po obejrzeniu, żeby

00:52:19: to wszystko ułożyć. Ułożyć. I potem

00:52:21: komentować, co wy sądzicie. Tak.

00:52:23: Zapraszam. Tak, koniecznie. Dzięki.

00:52:25: Pa!

00:52:27: Nikt nas nie pytał,

00:52:29: ale i tak się wypowiemy.

00:52:31: Feministyczny podcast o kulturze, społeczeństwie

00:52:33: i wszystkim, co nas zainteresuje.

00:52:35: Zapraszają Kasia Róbek

00:52:37: i Agnieszka Szczepanek.

00:52:39: Ten film podkastu jest Estrada Poznańska.

00:52:41: Wszystkie odcinki znajdziesz na

00:52:43: estradapoznań.pl